In de jaren ’30 zag Europa hoe een eeuwenoud antisemitisme werd omgesmolten tot staatsideologie. De nazi’s hadden geen nieuw gif uitgevonden – ze perfectioneerden de verpakking. Met moderne propaganda, mediamanipulatie, parade-esthetiek en massapsychologie werd een oud vooroordeel trendy, bijna modieus. Wie er niet in meeging, werd gestigmatiseerd als verrader van het Duitse volk, als vijand van de “nationale gemeenschap”.
Vandaag, in 2025, zien we een alarmerend echo-effect. Niet met hakenkruisen en bruinhemden, maar met hashtags en regenboogvlaggen. Niet met Joseph Goebbels, maar met “inclusieve” woordvoerders en influencers die onder het mom van rechtvaardigheid hetzelfde doen: een collectief vijandsbeeld cultiveren, ditmaal gericht tegen Israël en – onuitgesproken maar reëel – tegen Joden.
Het “esprit de troupeau” – de kuddegeest
De Franse filosoof Gustave Le Bon beschreef eind 19e eeuw hoe menigten irrationeel worden zodra ze zich als groep organiseren. In nazi-Duitsland werd deze “esprit de troupeau” (kuddegeest) aangewakkerd via massabijeenkomsten in Neurenberg, propagandafilms en luidsprekers in elke straat. Individuen losten op in de massa; niemand durfde nog af te wijken.
Vandaag gebeurt hetzelfde, zij het digitaal en cultureel. De kuddegeest wordt nu gevoed door sociale media, door de dwang van “virtue signalling” en door het voortdurende dreigement van publieke shaming. Het individu buigt voor de groepsdynamiek uit angst voor annulatie, jobverlies of sociale uitsluiting. Waar men vroeger zweeg uit vrees voor de Gestapo, zwijgt men nu uit angst voor de woke-inquisitie.
Politieke druk en morele terreur
In de jaren ’30 kwam de druk van bovenaf: de staat eiste absolute conformiteit. De nazi-partij infiltreerde elk aspect van het publieke leven, van onderwijs tot kunst, en wie zich verzette, werd gearresteerd of erger.
Vandaag komt de druk uit een ander register: parlementen, universiteiten en NGO’s die zogezegd moreel superieur zijn, maar ondertussen hetzelfde mechanisme hanteren. Politieke leiders, angstig om niet “progressief” te lijken, herhalen zonder nadenken de slogans van een nieuwe ideologie die Israël demoniseert, excuses zoekt voor terreur, en Joden reduceert tot een symbool van “onderdrukking”.
De tactiek is dezelfde: terreur van de massa. Toen: SA-knokploegen, propaganda, geweld. Nu: sociale mediastormen, academische boycots, en publieke brandstapels waar carrières in vlammen opgaan.
Van Neurenberg tot Gent
Het verleden lijkt ver weg, maar de mechanismen liggen akelig dichtbij. Zo besliste Gent Festival Vlaanderen vzw om het concert van de Münchner Philharmoniker, onder leiding van de Israëlische dirigent Lahav Shani, te annuleren. Niet omdat de muziek controversieel was – Mahler en Beethoven zijn dat nooit geweest – maar omdat de dirigent Joods en Israëlisch is.
Deze boycot kreeg politieke dekking van de Vlaamse minister van Cultuur Caroline Gennez, die zich gedroeg als een hedendaagse capo, én van het rood-groene stadsbestuur van Gent. Schepenen Astrid De Bruycker en Hafsa El Bazioui kozen ervoor om artistieke vrijheid en elementaire gelijkheid te offeren op het altaar van woke-ideologie en electorale berekening.
Dit is geen detail, geen “incident”: dit is een publieke vernedering van een Israëlische artiest puur om wie hij is. In 1933 hingen er in Berlijn borden met “Kauft nicht bei Juden”. In 2025 beslissen gesubsidieerde culturele instellingen in Vlaanderen: “Laat geen Joden dirigeren in onze kathedralen.”
Van modieuze esthetiek naar morele uniformiteit
Het nazisme verpakte zijn haat in uniformen, vlaggen en esthetiek die glamour uitstraalde. Haat werd “stijlvol”, een manier om bij de moderne tijd te horen.
Vandaag zien we iets soortgelijks: antisemitisme verpakt in de taal van “mensenrechten”, “intersectionaliteit” en “social justice”. Het is chic geworden om Israël te haten, net zoals het in de jaren ’30 chic was om Joden te minachten. Wie dat niet doet, loopt achter de mode aan.
Conclusie
De geschiedenis herhaalt zich nooit letterlijk, maar de mechanismen zijn frappant herkenbaar. Een samenleving die haar gezond verstand en haar morele kompas uitbesteedt aan de kudde, wordt speelbal van wie het luidst roept. In de jaren ’30 leidde dat tot de grootste catastrofe van de 20e eeuw. Vandaag spelen we opnieuw met vuur – en deze keer is de verpakking niet bruin, maar regenboogkleurig.
De les blijft dezelfde: modieuze haat is nog steeds haat. En wie meegaat met de kudde, wordt vroeg of laat medeplichtig.
Door Marcel Kierszenbaum
Columnist | Oprichter van Guardians of Zion
© Alle rechten voorbehouden
