Octavio Paz, Nobelprijswinnaar Literatuur 1990, heeft het in zijn essayboek ‘De kinderen van het slijk’ – dat de poëzie van de Romantiek tot de Avant-garde belicht – over wat hij ‘de traditie van de breuk‘ noemt. Tradities worden op voorspelbare wijze op tijd en stond door ‘vernieuwers’ doorbroken, maar zo een breuk is op haar beurt zelf een traditie geworden. Auteurs, laaiend enthousiast over een revolutionaire mode, keren zich er dus na de nodige ervaringsbezinning ontgoocheld van af. Telkens opnieuw worden ze op onomkeerbare wijze een rabiate tegenstander van hun daarvoor zo gekoesterde opstand tegen het ‘ouderwetse’. Hoeveel utopisten evolueerden niet tot cynici? Een te veel drinkende intellectueel is meestal een teleurgestelde idealist, opperde ooit een Amerikaanse actrice, die net iets te vaak een stel van dergelijke intellectuelen over zich heen had gekregen. Hun bevrijding smaakte onvrij.

Revolte? Zo passé

Paz citeert uit Harold Rosenbergs boek ‘The Tradition of the New’ dat ‘het moderne zichzelf als basis heeft’. Niet geworteld in een eeuwigheidswaarde, maar in een puberaal navelstaren verklaart de modernist de oorlog aan al wat voorafging aan hemzelf. Het sluw verpakken van leegte met een dure uitleg wordt jubelend tot kunst verheven, net zoals holle begrippen zoals ‘verbinding’ een politieke visie moeten voorstellen. Dit maakt dus partijprogramma’s dikwijls zo verwaarloosbaar. Meer en meer breekt er echter fris inzicht door het wolkendek.

Dode dogma’s

In zijn column voor de krant Trouw poneerde Sylvain Ephimenco dat ‘links de weg verspert naar goede analyses door in woorden en gedachten te radicaliseren tegen de rechtse wind.’ Hij voegde eraan toe: ‘Het is natuurlijk pijnlijk voor links om nu, na jaren van culturele hegemonie, te moeten constateren dat kiezers naar behoudend en conservatief neigen.’ ‘Verrechtsing wordt als een abnormale ziekte voorgesteld’, betreurde hij en besloot met: ‘Me dunkt dat een normaal debat niet samengaat met hysterische retoriek.’ Rake conclusies.

De linkse traditie hinkelt gehavend na talloze breuken weg van een slechts moeilijk te slikken realiteit. Links is aan een bevrijding van de eigen dogma’s toe. Neem nu de Deense aanpak van migratie. Onder leiding van de sociaaldemocratische Mette Fredericksen daalde daar de voorbije 10 jaar het aantal asielvragen met 90 procent. Door het bannen van de boerka, het stopzetten van financiële voordelen bij onvoldoende kennis van de gastlandtaal en het kordaat uitzetten van illegale criminelen zie je in Denemarken steeds minder ‘getto’s voor niet-Westerlingen’ en steeds meer autochtone leerlingen op de schoolbanken. Het kennisniveau klimt er omhoog, terwijl in Engeland met gemiddeld nog amper 37 procent autochtonen in de klas, het educatiepeil daalt. Een Labour-politicus trachtte het tij nog te keren door te zeggen: ‘ongecontroleerde migratie vormt een bedreiging voor het dagelijks leven in Europa’, maar Reform van Nigel Farage veegde in belangrijke lokale verkiezingen dankzij dat thema de vloer aan met Labour.

Nerveus makende neurodiversiteit

Het knappe maandblad The Critic berichtte dat aan de Oxford University 1 op de 4 studenten met een mentale aandoening worstelt. Sinds 2017 een stijging met 57 procent. Dat gaat van het autismespectrum tot ADHD of een gamma aan andere aandachtstoornissen. De ‘neurodiversiteit’ neemt toe en dat is positief, menen activisten die strijden tegen de ‘neurotypische tirannie’. Kwetsbare jongeren zijn ambitieus waardoor de meritocratische druk groter wordt. Net als bij transgenders zijn begeleiding en begrip essentieel, zo klinkt het. Nog een voorbeeld van bevrijding die onvrij maakt naar het latere echte leven toe.

Media in mineur

Hoezeer de media hun best doen om de werkelijkheid weer in haar eierschaal te proppen, wordt aangetoond door bijvoorbeeld Romina Van Camp, die voor de zoveelste keer op VTM haar subjectieve berichtgeving over Trump mocht komen uitventen. Ze hekelde zijn drieste decretenbeleid door te besluiten dat hij wellicht niet snugger genoeg is om al die juridische protocollen te snappen. De Amerikaanse president weghonen als een ongeletterde idioot is plezant voor een komiek, maar betaamt niet voor een ‘journaliste’. Ook in de Vlaamse talkshows wordt aan eindeloze na-aperij gedaan door wezels die op een weer zitten. Er lopen al zoveel ongeïnformeerde figuren rond, laat staan dat ze opdraven in praatprogramma’s die zelden het verheffingsgehalte van een koffietafel overstijgen. Vrij van inzicht zijn zorgt op termijn voor onvrijheid met een blinde blik op de wereld. Van de weeromstuit wordt er ijlings gezocht naar nieuwe bevrijdingsmodellen om mee uit te pakken. Denk aan de nefaste vernielzucht tegenover symbolen door activisten allerhande. In Nederland wilden sommige linkse Strebers de jaarlijkse herdenking van de Holocaust en de gesneuvelde militairen tijdens reddingsacties uitbreiden naar de Gaza-ellende. Protest stak breed op om die traditie van stilstaan bij 80 jaar vrede in alle sereniteit met rust te laten. In België putten uitgeputte progressieven zich uit om toch maar genocideresoluties te laten stemmen, alsof daar in het Midden-Oosten ook maar iemand van wakker ligt. Wat een uitvergrote ego-ballonnen.

Bij de omroep Ongehoord Nederland was dan weer een boeiend debat over de rol van Rabin Baldewsingh, de vet betaalde nationaal coördinator tegen racisme, die ijverig zijn dagen vult met speurtochten naar vermeende discriminatie. Hij lag onder vuur door te beweren dat er in Nederland een oorlog woedt tegen moslims. Proactieve bezigheidstherapie die mensen eerder monddood maakt dan dat ze hen bevrijdt. Elk woord van kritiek op de multi-kul wordt door zijn heksenjacht hierdoor vogelvrij verklaard.

Gezellig geloof

‘Het socialisme zal gezellig zijn of het zal niet zijn’, stotterde Steve Stevaert die niet meer is, ooit bijeen. En in Doorbraak schamperde Pol Sonneville over 1 Mei als ‘Conner en het feest van 1 mij-mij-mij’. De rode veteranen weten niet meer wat te geloven van wat hun blozende partijtoppers beloven. Neen, dan liever het toenemende geloof bij jongeren van de Generatie Z in een hogere houvast. Dat illustreert hoe enerzijds de hedendaagse infobesitas en anderzijds de politieke slogantaal een coherente kijk op de wereld hebben versplinterd. De belangstelling voor het heengaan van de paus en het vandaag van start gaande conclaaf gaat daarbij heus wel dieper dan de nieuwsgierigheid naar een liveversie van de kaskraker ‘Conclave’. Dergelijk vooralsnog onscherpe hunkering naar iets blijvends oogt eigenlijk best bevrijdend, tenzij de stolling ervan ook weer onvrij zou dreigen te maken. Vrijheid was dé betrachting van de Oost-Europeanen bij de val van de Muur tussen Oost- en West-Duitsland. Het Westen onder leiding van de Verenigde Staten heeft echter verzuimd om in 1989 voor reële vrijheid te zorgen. De Bulgaarse filosoof Ivan Krastev, verbonden aan het Weense Instituut voor Menswetenschappen, stelt in zijn geschriften dat er een flinke ontgoocheling optrad bij de Oost-Europese volkeren. Zij hoopten dat het Westen een baken van culturele vrijheid, geschiedgetrouwe traditie en economische welvaart zou bieden. Velen weken uit: zo woonden er in 1989 in Bulgarije 9 miljoen mensen; vandaag nog 6,5. De ‘achterblijvers’ voelden zich blijvend tweederangs en zwenkten naar radicaal-rechts. De immigranten in het Westen verbaasden zich over een cultuur-marxistische inkleuring, een verwerping van de eigen wortels en een ieder-voor-zich-casinokapitalisme. Geen bevrijdend liberalisme maar een plat egocentrisme dat een geur van verraad aan de Europese waarden uitwasemde. Niet verwonderlijk dat de Europese Unie niet meer het middelpunt van de wereld vormt, aldus Krastev. Wie de bevrijding buiten zichzelf blijft zoeken moet oppassen voor een zielsinfarct, waarschuwde de fijnbesnaarde Duits-Koreaanse vrijheidsdenker Byung-chul Han terecht.

**

Illustratie: Mette Fredericksen, premier van Denemarken

**

Tags: