Het begint altijd met oorlog zo lijkt het wel.
We spreken 27 juni 1965.
We spreken Congo.
Het zijn de jaren van de ‘Congocrisis‘.
Hoe komen we tot de Congocrisis? Door onder andere een jonge (34 jaar) maar erg boze Koning Boudewijn.
Op 30 juni 1960 wordt Belgisch-Congo onafhankelijk. Het land verandert haar naam in Republiek Congo. Een bevlogen Patrice Lumumba wordt eerste minister. Joseph Kasavubu wordt president.
Op 16 of 17 januari 1961 wordt Patrice Lumumba vermoord nadat hij in aanwezigheid van Koning Boudewijn een speech had gegeven waar de ramen van het Paleis in Laken nog altijd van rinkelen. Boudewijn was zo gechoqueerd door de ondankbare houding van de zwarte leider dat hij met een vingerknip het lot van Lumumba bezegelde.
Op dat moment deed ene Etienne Davignon stage op het departement van Buitenlandse Zaken, onderdeel van de Congocel van minister van Buitenlandse Zaken Pierre Wigny. Officieel moest hij president Kasavubu overtuigen om Lumumba af te zetten. In werkelijkheid werd er een Belgische Black Ops-operatie opgezet om Lumumba te vermoorden. Als dank voor bewezen diensten mag Davignon zich sinds 2018 “Étienne François Jacques graaf Davignon” noemen, waarbij de titel van ‘graaf’ overdraagbaar werd naar zijn nakomelingen.
Op 17 juni 2025, 10 dagen geleden dus, vorderde het federaal parket de doorverwijzing naar de rechtbank van Etienne Davignon, nu 92 jaar oud, wegens medeplichtigheid aan de moord.
Sinds het omleggen van Lumumba verzeilde Congo in de Congocrisis die jaren zou duren.
Op 24 november 1965 zal Mobutu Sese Seko een staatsgreep plegen. Hij zet president Joseph Kasavubu af.
Enkele maanden voor deze staatsgreep gebeurt het drama waarover we het vandaag willen hebben.
Nonnetjes
In de maanden voor het aan de macht komen van Mobutu gijzelen Simba-rebellen een aantal Belgische zusters. Huurlingen van ene Bob Denard willen de zusters uit de klauwen van de rebellen bevrijden en roepen de hulp in van FATAC, de Force Aérienne Congolaise. Op 26 juni 1965 kunnen de huurlingen 19 vrouwen redden waaronder 15 kloosterzusters.
FATAC coöpereert met het Belgische leger en drie Belgische soldaten krijgen een dag later het bevel met een helikopter van de Force Aérienne Congolaise de zusters te gaan halen.
We spreken van een bananenhelikopter, een afdankertje van het Amerikaanse leger geschonken aan de Force Aérienne Congolaise, een Piasecki H-21 B.
Aan boord drie koene ridders:
Piloot: R. JACOBS
Co-piloot: F. ALLAEYS
Boordmekanieker: R. BORDON
De helikopter met identificatienummer FG 378 stijgt op vanuit Stanleystad, het huidige Kisangani, met bestemming Buta.
De bemanning meldt echter dat er slecht weer is en wil terugvliegen naar Stanleystad.
Hun laatste woorden: “See you in 20 minutes in Stanleyville”.
De helikopter komt nooit aan.
Er worden zoekacties opgezet.
Er wordt niets gevonden.
Thuis in België vernemen familieleden van de 3 bemanningsleden koudweg via een artikeltje in de krant dat de 3 soldaten ‘vermist’ zijn. De families van de vermiste militairen krijgen niet de minste hulp noch ondersteuning vanuit defensie om het vreemde gebeuren een plaats te geven.
In het Belgische leger van die tijd ontstaat grote frictie op het moment dat de legerleiding beslist de zoekactie te stoppen rond 1967.
Het Belgische leger van die tijd laat haar drie soldaten gratuit in de steek, zo vinden velen. Een van de bevelhebbers van de drie soldaten verlaat gedesillusioneerd het leger.
In 1969 worden de drie bemanningsleden dood verklaard.
Rond de verdwijning van de helikopter ontstaan mythische verhalen. Werden ze neergeschoten door rebellen? Kreeg de helikopter motorpech? Kwam de helikopter in noodweer terecht en stortte hij neer? Verdwenen de drie met Congolese diamanten om elders in de wereld een nieuw leven op te bouwen?
Alsof het een script voor een film is
Een oudgediende van het leger, ex-luchtmachtpiloot Poly Stevens, kon het verhaal van de verdwijning van de helikopter niet laten rusten. Hij vloog na zijn carrière bij het leger nog vaak naar Afrikaanse bestemmingen in opdracht van de VN. Hij deed iets uitzonderlijks. Hij begon vanaf de jaren 1995 zijn vele Afrikaanse contacten aan te spreken, vooral de Pygmeeën uit de streek waar vroeger zoekacties waren geweest. In 2005 duiken er geruchten op dat er op drie marsdagen van het stadje Banalia mogelijks wrakstukken van een helicopter zouden liggen. Poly Stevens kreeg toen de briljante ingeving fototoestelletjes uit te delen aan de lokale bevolking om een foto te nemen van de wrakstukken als ze deze zouden tegenkomen in de jungle. Stevens zou dan later de fototoestellen oppikken en de foto’s ontwikkelen.
Succes
De actie van Poly Stevens kent een onvermoed succes. Hij krijgt op een bepaald moment foto’s in handen van iets wat lijkt op een helikopterwrak. De foto’s worden voor analyse naar het helikopterbedrijf PIASECKI gestuurd. Daar wordt bevestigd dat het foto’s van een wrak van een H21 helikopter zijn.
We zijn ondertussen wel… 40 jaar na de verdwijning.
We zijn ook jammergenoeg in de ambtstermijn van André Flahaut (1999 tot 2007) als minister van Defensie. Hij wordt langs alle kanten bevraagd om de vindplaats die Poly Stevens in kaart bracht te gaan onderzoeken. Hij maakt er zich vanaf met het goedkope excuus dat het te gevaarlijk is voor Belgische militairen om in de jungle te gaan zoeken.
Pieter De Crem
Op 21 december 2007 wordt Pieter De Crem minister van Defensie. Hij wordt op de hoogte gebracht van het helikopterverhaal en de vraag van het Belgische leger om de gevallen strijdmakers te mogen gaan zoeken. Flahaut zou gezegd hebben dat Belgische militairen niet mogen opereren in de jungle omdat een militair steeds binnen de 24 uur in een ziekenhuis terecht moet kunnen. De vindplaats van Stevens was zo ver van de bewoonde wereld (op 300 kilometer van Kisangani) dat er geen garantie was op een ziekenhuis. Volgens bepaalde bronnen zou De Crem dan gezegd hebben, “als er geen ziekenhuis is, dan nemen we er één mee”. In 2009 krijgt het leger de toestemming om een grote en langdurige expeditie op te zetten. De expeditie krijgt de naam “Buta 65“.
4 december 2010
Vanuit de jungle bericht het “2e Bataljon der Commando’s (2CDO)” dat de expeditie de vindplaats van de helikopter heeft gevonden. Van de bemanning en van een groot deel van de helikopter is geen spoor meer. Er worden lege kogelhulzen gevonden. Gesmolten onderdelen van bakeliet doen vermoeden dat er brand is geweest in de helicopter. De brand deed de kogels ontploffen.
Exact 45 jaar na de verdwijning gaan militairen in het midden van de jungle in een vierkant staan rond een teruggevonden onderdeel van de helikopter en brengen stilzwijgend groet en hulde aan hun omgekomen strijdmakkers (zie foto boven dit artikel).
De helikopterbasis in Koksijde werd eerder op 1 februari 1989 genoemd naar ADJ Vl Frans Allaeys. De basis kreeg de naam: “Basis Adjudant Vlieger Frans Allaeys”. Op zich bijzonder, want Allaeys was de co-piloot, terwijl Jacobs de piloot was. Allaeys was echter een jongen vanuit de omgeving Koksijde en de basis koos ervoor om met de naamsgeving het lokale element te verankeren.
27 juni 2025
Zestig jaar na datum werd een herdenking georganiseerd op de basis van Koksijde.
De échte held
Onze titel refereert naar De Crem als ‘held’. Dat is een boutade uiteraard. De échte held in dit verhaal is de man die zei dat in Afrika niets verloren gaat als je niet wil dat het verloren gaat, met name Poly Stevens. Puur door intellect en wilskracht motiveerde hij uiteindelijk een gigantische ketting aan mensen, overheden en instellingen om te doen wat juist was: op zoek gaan naar drie vermiste militairen.
**
FILM
Het team rond Poly Stevens gaf deze week een video vrij van een van de eerste vergaderingen die georganiseerd werden om de zoektocht naar de verdwenen helikopter op te starten. Een waarachtig tijdsdocument.
KLIK HIER
**
BEELDEN
**
U leest dit alleen in ‘tScheldt – STEUN ‘tScheldt
Je kan ‘tScheldt steunen door:
- een bedrag naar keuze te storten op rekening: BE11 4310 7607 5248 (graag met vermelding ‘steun’ en je email zodat we je kunnen bedanken), of
- door (al dan niet anoniem) te steunen via: steunactie, of
- door je abonnement te vernieuwen via deze link
