Dit eigenste blad ontstond als een faxkrant. Daarom vonden we het best een roerende gedachte dat er op het hoofdkwartier van het Nederlandse CDA (Christen-Democratisch Appèl) tot 2017 nog steeds een faxmachine stond voor het geval dat oud-leider Dries van Agt er mogelijk gebruik van zou maken. Af en toe, soms, heel occasioneel vond het mirakel plaats en arriveerde er een faxboodschap van de iconische oud-premier. We volgden de voorbije weken de fraaie portretten van deze ‘vreemde man’. In Doorbraak bracht ook Rik Torfs een mooie ode onder de titel ’Daarom is Dries van Agt mijn man’ en lazen we het aanbevelingswaardige ‘Tijdgeest’ (ook van Torfs), bulkend van nuances en inzichten.
In 1973 was Justitieminister van Agt (2 februari 1931-5 februari 2024) onverwachts aangesteld als informateur na de zoveelste ‘moeilijke’ uitslag van de Nederlandse verkiezingen. Hij slaagde er wonderwel in om de menselijke verhoudingen in een plooi te leggen en het kabinet den Uyl kwam tot stand. Dries van Agt behoorde aanvankelijk tot de KVP (Katholieke Volkspartij) die in 1980 officieel zou samensmelten met de ARP (Anti-Revolutionaire Partij) en het CHU (Christelijk-Historische Unie) tot het CDA. Dries van Agt zou in totaal drie regeringen leiden. Ondanks de verkiezingszege van de PVDA onder Joop den Uyl in 1977 smeedde van Agt toch een kabinet met de liberale VVD van Hans Wiegel met wie hij karakterieel beter klikte. Decennia lang zou het CDA het politieke landschap domineren met minister-presidenten als van Agt, Ruud Lubbers (van 1982 tot 1994) en Jan Peter Balkenende (van 2002 tot 2010). De electorale achteruitgang sloeg het hardst toe na het vertrek van Pieter Omtzigt die met zijn nieuwe partij NSC (Nieuw Sociaal Contract) twintig zetels veroverde. Ondanks het charismatische en intelligente leiderschap van Henri Bontenbal behaalde het CDA in november 2023 slechts vijf zetels in de Tweede Kamer. Een historisch dieptepunt.
Dries van Agt: fervent fietser, altijd klaar voor een kwinkslag, Brabants bourgondisch, taalvirtuoos en moreel hoogstaand. Anders dan de ernstige Joop den Uyl die het socialisme op zijn calvinistisch beleed, was van Agt een katholiek die het allemaal niet zo serieus opnam. Politiek was een spel dat menselijkheid niet in de weg mocht staan. Het is veelzeggend dat van Agt op de begrafenis van den Uyl op verzoek van diens weduwe absoluut niet welkom was. Minister-president van Agt was de man die zijn vicepremier Jan Terlouw (de gevierde jeugdauteur van ‘Koning van Katoren’ en daarna politiek leider van het links-liberale D66) verzocht de ministerraad even te willen voorzitten omdat hij zelf die ochtend liever even uitsliep. Hij was de man die door progressief Nederland werd uitgespuwd nadat hij een abortuskliniek wilde sluiten. Hij was de vergevingsgezinde die een rel ontketende door de oorlogsgedetineerden ‘Drie van Breda’ vroeger te willen vrijlaten. Hij was de gelovige die samen met zijn echtgenote (‘Mijn meisje’) de wereld via euthanasie verliet. Hij was het CDA-boegbeeld dat op het eind zijn lidkaart inleverde en op GroenLinks stemde omdat hij het Palestijns leed onvoldoende verdedigd wist door zijn christelijke vrienden. De afgelopen weken kwam hij constant aan bod in de media met beelden, herinneringen en vooral heus wel wat heimwee.
Hij verpersoonlijkte immers voor velen een stabiele rust in kwakkelende tijden. Nu de partijleiders van een door de kiezer verlangd rechts kabinet elkaar twitterwonden toebrengen om het dan via geheime etentjes thuis bij Dilan Yesilgöz (VVD) te proberen lijmen, vinden nogal wat Nederlanders dat het flink de verkeerde kant aan het opgaan is met de wil van de kiezer. Pieter Omtzigt wil als eeuwige twijfelaar niet echt met Wilders regeren, maar hem dan weer wel gedogen. Bij een specifieke peiling bleek dat de helft van zijn verkozenen onafhankelijk of bij andere partijen zou willen zetelen. Net nu het ‘rechtsstatelijke’ kader waarbinnen de nieuwe formatie zou gaan regeren netjes was afgelijnd werd het tijd voor de vijf grote uitdagingen (migratie, woningcrisis, stikstof, bestaanszekerheid en financiën). Omtzigt stapte echter op omdat er teveel financiële ‘tegenvallers’ werden vermeld in de rappoorten van de overheidsdiensten. Hij hield echter geen rekening met de meevallers. Ook zijn bewering dat die verslagen voor hem waren achtergehouden door informateur Ronald Plasterk sneed geen hout. Commentator Wouter De Winther was dan ook striemend over hem in De Telegraaf.
Anderzijds kijken velen richting Geert Wilders die als grootste overwinnaar toch wat meer stuwing aan het overleg zou kunnen geven en ook BBB-leider Caroline van der Plas reageerde in de Kamer – hoe begrijpelijk ook – volgens commentatoren te emotioneel op het ‘schofferend’ abrupte vertrek van Omtzigt. Nu Dilan Yesilgöz in haar woorden ‘een stap naar voren’ wil zetten klitten de drie PVV, VVD en BBB al wat meer samen en is Omtzigt na de ophef over zijn vertrek bereid om onderdelen van een toekomstig beleid te gedogen. Allerlei constructies zoals ‘zakenkabinet’ of ‘extraparlementair kabinet’ passeren de revue, maar deze definities zijn in wezen ‘window dressing’ voor het feitelijk wantrouwen naar Wilders. Het valt echter wel op dat buiten Frans Timmermans van PVDA/GroenLinks er geen veto’s naar Wilders worden geformuleerd zoals dat in België veel radicaler gebeurt naar ‘onze’ PVDA en ‘ons’ Vlaams Belang. Dat de grootste aan zet is wordt in Nederland als democratisch vanzelfsprekend beschouwd. De nieuwe informateur Kim Putters is net als Plasterk van PVDA-signatuur. Het is veelzeggend dat Timmermans niet op voorhand was verwittigd dat iemand uit ‘zijn stal’ die klus nu gaat trachten te klaren. Het wantrouwen naar de links-ecologische Euro-aristocraat Timmermans blijft onverminderd groot. Volgens een recente peiling van Maurice de Hond zou de PVV van Wilders in de Tweede Kamer stijgen van 37 naar 52 zetels.
**
Foto: Van Agt en den Uyl
**
STEUN de SATIRISCHE ONDERZOEKSJOURNALISTIEK van ‘tScheldt
**
Rechtstreekse storting:
BE11 4310 7607 5248
Referentie: ‘STEUN’ en eventueel uw emailadres zodat wij u kunnen bedanken
**
**
