Zijn we de moed van het Oekraïens leger moe? De tranen van de Belgische premier oogden echt, maar steeds meer mensen houden de ogen droog. Ze beseffen en betreuren het leed van de Oekraïense bevolking nog terdege en ze realiseren zich wel degelijk dat je een oorlog niet zomaar kunt aan- of afzetten. Toch borrelt er gegrom op over zoveel middelen van bij ons die worden gespendeerd aan de militaire inspanningen. Tegen een achtergrond van stuiterende economische waarden en gewoonten, met een regering die de vinger op de knip wil houden ‘om de toekomst van onze kinderen’ te waarborgen, met treinen op stal en met schrijnende schaarste op de sociale woningmarkt, smelt het inlevingsvermogen voor verre conflicten langzaam weg. Verdedigen we waarlijk onze vrijheid aan de Europese grens?

Correct of complot?

Sommige criticasters vermoeden dat de Europese weldenkende elites met deze oorlog een hefboom hebben aangegrepen om hun tanende geloofwaardigheid mee op te krikken. Met zijn allen tegen een gedroomde boosdoener, net zoals in de James Bond-films van weleer. Anderen ontwaren complottheoretici achter deze denktrant. Moeten we immers niet alles doen wat binnen ons kunnen ligt om de democratische rechtsstaat te beschermen tegen het oprukkend illiberalisme? Want wie kan er nu voor die barbaarse Russen zijn? We kennen hun parcours doorheen de geschiedenis toch? Van de Tsaren tot de Sovjets, niets dan miserie en agressieve expansiehunkering. Weer anderen opperen dan: de linksen die vroeger in talloze Humoradio-artikelen en BRT-programma’s de USSR boven de VSA verkozen pleiten vandaag voor een defensie-erectie, met als tegenkanting enkel nog wat oud-links-gepruttel via open brieven. U ziet dat de hier bewust gehanteerde benamingen wijzen op de belegen smaak van wat ooit als progressief gold. Er is natuurlijk ook nog de militair-strategische logica.

Het hartland

De Mackinder-doctrine dat we ‘the heartland’ moeten behouden, blijft zeker in het VK overeind. Wie in Eurazië het centrale deel met toegang tot de Zwarte Zee bezit/bezet, wie vlot aan voorraden graan raakt en wie potentiële vijanden op afstand kan houden, die heeft de wereldheerschappij in handen, zo meende Sir Halford J. Mackinder. Hij publiceerde in 1904 een geopolitieke visie en werd daarmee een van de grondleggers van de Geografische Geschiedenis. In die tijd sloeg zijn essay ‘The Geographical Pivot of History’ op een ruige vlakte tussen berggebieden op de Euraziatische scheidingslijn. In de loop der tijd verschoof de term ‘heartland’ een paar keer. Vandaag slaat die volgens sommige tactici op Oekraïne met zijn fonkelende aardmetalen, zijn strategische ligging en met een grens die de Russen moet tegenhouden. Het feit dat Poetin tot twee maal toe de valse belofte werd gemaakt dat de NAVO niet zou uitbreiden tot aan zijn uitrafelend randje, zijn immer actueel blijvend KGB-verleden en zijn aversie tegenover het decadente Westen vormen geen excuus maar een verklaring voor zijn voor velen onbegrijpelijke gedrag. Sterk beïnvloed door en gedrenkt in de Russische literatuur zal hij ongetwijfeld het religieus-nationalisme, dat Fjodor Dostojevski na zijn ballingschap in het Westerse Parijs omarmde, kunnen delen. Op zulke momenten komt wellicht de droom van het rijk ‘Kyivan Rus’ (9de-13de eeuw) in zijn verbeelding tot bloeiend aanzijn. Gooi hier bovenop de befaamde omschrijving door cultuurfilosoof George Steiner van de Russische ziel als ‘depressief-Slavische mystiek’ en je bent rond. Helaas heeft daar de inmiddels vermoeide Vlaming weinig aan, zo blijkt als we hier en daar ons licht opsteken.

Ook chique karren van uitkering trekkende Oekraïense mannen binnen de vecht-bekwame leeftijd wekken wrevel op.

‘Spijtig dat ge geen Oekraïner zijt’

Een weduwnaar van 68 bood zich aan bij het OCMW van zijn gemeente en informeerde naar de mogelijkheid voor een sociaal optrekje, omdat hij de huur van zijn huidig huis dat hij dus abrupt alleen bewoont, nog moeilijk kon ophoesten. Hij kreeg te horen dat zijn plek op de wachtlijst met wat geluk binnen vier jaar zou kunnen worden ingevuld. Vier jaar? ‘Jawel’, luidde het antwoord van een ambtenaar die niet langer deed alsof, ‘Spijtig, mijnheer. Waart ge maar een Oekraïner, hé.’ Zijn verhaal komt hard binnen. Ook chique karren van uitkering trekkende Oekraïense mannen binnen de vecht-bekwame leeftijd wekken wrevel op. Of luid kwakende dames ‘van ginder achter’ met potsierlijke make-up en protserige manieren. Of de overige voordelen op hun leefloon waarvoor iemand met een minimumloon wel betaalt.

‘Compassion Fatigue’

Dat is de term die wordt gebruikt voor het uitrekken van ons mededogen. Kijk, wij zouden het ook niet weten hoe je dit alles aanpakt, hoor. Alexander Pope grapte ooit dat er mensen zijn die alles te vlug begrijpen. In die val pogen we niet te trappen, want er zijn inderdaad vluchtelingen uit het hartland voor wie velen hier hun hart hebben geopend omdat ze ontroerd waren door het verlies en gecharmeerd raakten door een integratie bevorderende inzet op de arbeidsmarkt. Er paraderen helaas ook arroganter types, waardoor bepaalde kijkers het net als in Het Witte Huis ook op de zenuwen krijgen, telkens ze in de media Zelenskyy eerder om hulp zien eisen dan om steun verzoeken. In natuurdocumentaires wordt er regelmatig een wrede kant van de natuur ontbloot die pacifisten zullen doen huiveren. Denk aan de ‘killer whales’ die in groep jagen (zie ‘Frozen Planet’) of aan de ‘bloeddorstige’ meeuwen die andere vogels opjagen tot ze tegen flatgebouwen aanbotsen, zoals een Canadees onderzoek aantoonde. Of hoe apen tijdens een niet zo tedere Tinder-tocht het jong van hun net verworven partner tegen een boom vermorzelen. En concludeerde een studie aan de Universiteit van Utah niet dat de mens rechtop leerde lopen om de ander beter te kunnen neerslaan? Zijn hierdoor sommigen dan Oekraïne-moe? Uiteraard niet, maar het is helaas menselijk al te menselijk dat zelfs onmenselijkheid ooit als eelt op de ziel normaal wordt.