Hoe de Vlaamse minister van Cultuur de kunstwereld herschiep tot een politiek beloningssysteem.

Er zijn machtsgrepen die met tanks beginnen, en machtsgrepen die met persberichten beginnen. De eerste ruiken naar kruit, de tweede naar parfum en hypocrisie. Vlaanderen maakt vandaag kennis met de tweede soort. De zogenaamde “hervorming” van het museale landschap — de herschikking waarbij het M HKA in Antwerpen wordt gedegradeerd en zijn collectie al dan niet wordt overgeheveld naar Gent — is geen beleidsdaad. Het is een trofee. Een beloning. Een cynische, ideologisch verpakte quid pro quo.

Minister van Cultuur Caroline Gennez heeft haar moment gevonden. Onder het mom van “minder versnippering” en “meer samenwerking” voert ze een operatie uit die doet denken aan de kille efficiëntie van een accountantskantoor, maar met de morele brutaliteit van partijpolitiek in haar meest rauwe vorm. Antwerpen verliest zijn museum, zijn nieuwbouw, zijn status, zijn ziel. Gent daarentegen — het rode bolwerk waar Vooruit en Groen elkaar in de coulissen tutoyeren — krijgt plots het stempel van “Vlaams Museum voor Hedendaagse Kunsten”.

De timing is geen toeval. Nog maar net had het Gent Festival van Vlaanderen, onder druk van dezelfde politieke kaste, de Israëlische dirigent Lahav Shani van het programma gegooid. Niet wegens artistieke redenen, niet wegens kwaliteit, maar wegens afkomst. Een collectieve straf in de naam van morele zuiverheid. De schepen van cultuur, Astrid De Bruycker (Vooruit), en de Gentse moraalpolitie onder Hafsa El-Bazioui (Groen) zetten de raad van bestuur onder druk — politiek, financieel, ideologisch. De boodschap was duidelijk: wie de juiste vlag zwaait, mag blijven meespelen. Wie niet, wordt gecanceld. En nauwelijks waren de stoelen in de bestuurskamer koud, of daar kwam de beloning: Gent wordt de hoofdstad van de Vlaamse hedendaagse kunst.

Noem het geen toeval, noem het hoe het is — een quid pro quo die doet denken aan de schaduwpolitiek van de jaren dertig, toen ook moraal en kunst tot ruilmiddelen werden herleid. Wie in de juiste richting knikte, kreeg zalen, budgetten en eer. Wie de verkeerde vraag stelde, verdween uit de foto. Vandaag heet dat niet meer “zuivering”, maar “hervorming”. De taal is veranderd, de logica niet.

Het meest groteske aan deze farce is de schaamteloze verpakking. In interviews hamert Gennez op “meer samenwerking”, “meer ambitie” en “een sterkere spreiding van collecties”. In werkelijkheid betekent dat: meer macht voor de minister, meer controle over wie toegang krijgt tot het culturele pantheon. De rest mag applaudisseren vanuit de marge.

De machtsgreep is compleet: Gent wordt het epicentrum van “hedendaagse en actuele kunsten” — de codetaal voor alles wat ideologisch correct en politiek veilig is. Een stad die een Israëlische artiest schrapt, mag voortaan beslissen wat Vlaanderen cultureel moet bewonderen. De ironie zou om te lachen zijn, als ze niet zo huiveringwekkend was.

Er is geen enkele transparante ratio die verklaart waarom de Vlaamse collectie uit Antwerpen moet vertrekken. Geen rapport, geen evaluatie, geen financiële noodzaak. Alleen een politieke wilsdaad, uitgevoerd met de glimlach van bestuurlijke redelijkheid. Wat zich achter de schermen voltrok, is een klassieke wissel van gunsten: Gent levert de “morele lijn” en wordt daarvoor beloond met prestige, gebouwen en budget. De nieuwe taal van cultuurbeleid is ruilhandel geworden — geweten voor subsidie, gehoorzaamheid voor erkenning.

Dit is geen cultuurbeleid meer, dit is moreel mercantilisme. Een systeem waarin kunst haar autonomie verliest en de kunstenaar een instrument wordt van partijdiscipline. En het gaat sneller dan men denkt: eerst bepaalt men wie nog mag dirigeren, daarna wie nog mag exposeren, straks wie nog mag denken.

De minister heeft niet alleen een collectie verplaatst. Ze heeft een grens overschreden. De grens waar de politiek ophoudt en cultuur vrij hoort te beginnen. En precies dáár, in dat niemandsland tussen macht en kunst, heeft Vlaanderen vandaag iets onherroepelijks verloren: de schijn van onafhankelijkheid.

De machtsgreep is voltooid. De glimlach blijft. En de stilte — die is oorverdovend.

⸻

Gerelateerde VRT-artikelen:

Aardverschuiving bij Vlaamse musea: S.M.A.K. in Gent wordt Vlaams en neemt collectie M HKA Antwerpen over. Klik HIER

Cultuurminister Gennez nuanceert M HKA-hervorming: “Collectie wordt niet afgepakt en op camions naar Gent gezet”. Klik HIER

⸻

By Marcel Kierszenbaum
Columnist | Founder of Guardians of Zion
© All rights reserved