Ach, verdorie, wat een mistige morgen in Moddergat – het soort dag waarop de koeien al bij het krieken van de dag mokken omdat de weiden nat zijn van al dat gezeur over belastingen. Ik zit hier met m’n bakje troost, zwart als de ziel van een boekhouder, en blader door de kranten. Of ja, wat daar nog van overblijft: een hoop pixels op een schermpje dat meer kost dan het nieuws waard is. Op de achttiende september van het jaar des Heren tweeduizend vijfentwintig, slaat de waanzin weer toe. De Universiteit Gent – die heilige tempel van ivory towers waar ze meer subsidie slurpen dan een dorstige olifant – komt met een studie over hoe de Belg met z’n centen omgaat. En tegelijkertijd duwt Q-Music in hun ochtendshow een promo voor een of ander geldspelletje de ether in, terwijl HLN en Het Nieuwsblad hun apps aanprijzen als de bijbel voor de zuinige ziel. Coïncidentie? Kom, kom, lezer, in dit land is dat net zo waarschijnlijk als een flamingo in een frietkot.

Laten we even bij die Gentse studie beginnen, want die is zo vers als een net gesneden ajuin en prikt net zo in de ogen. Volgens de UGent – of beter, volgens de koppen in de kranten, want wie leest er nog een heel rapport als je een bullet point kunt quoten? – kan negen op de tien Belgen niet vertellen hoeveel ze écht bezitten of schulden hebben. Hallo? Is dat nieuws? In Moddergat weten we dat al sinds de tijd van de Spaanse Furie: de halve bevolking leeft op uitstel van betaling bij de beenhouwer, en de andere helft spaart voor een pensioen dat nooit komt omdat de staat het oppot voor extra fietspaden. Maar nee, deze academici hebben er jaren over gebuffeld, met grafieken en statistieken die dikker zijn dan de buik van een ambtenaar na Sinterklaas. En wat is het resultaat? Een wake-upcall voor de natie, luidt het. Wake-upcall? Dat is code voor: “Geef ons meer geld, want wij hebben dit ontdekt terwijl jullie friet met mayonaise aten.”

Nu, waarom kwam dit precies gisteren uit? Toeval bestaat niet in de wereld van universiteiten en media, beste Moddergatters. Het is een dans, een tango van subsidies en clicks, waarbij de ene partner de ander leidt en ze beiden struikelen over hun eigen voeten. Kijk naar HLN: september is hun ‘Geldmaand’, een maand vol tips om slimmer te besparen zodat je aan het eind méér overhoudt dan een leeg portemonnee-gevoel. En wat doen ze? Ze lanceren een test: “Hoe rijk ben jij?” in twee minuten, want wie heeft er tijd voor zelfreflectie als je kunt swipen? Tegelijkertijd pompen ze promo’s voor hun app, waar je alle wijsheid over geldzaken vindt – voor de prijs van een abonnement dat je budget nog verder sloopt. Het is als een dieetgoeroe die je snoep verkoopt: “Eet dit, en je wordt dunner… mits je niet eet.” En Het Nietsblad? Die doen mee met een ‘financiële fitheidstest’ in hun app, vijftien vragen om te zien hoe gezond je portefeuille is. “Alles begint met een plan,” kirren ze, alsof een Belg ooit een plan had dat niet eindigde in een café met een pintje erbovenop. Experts beantwoorden je geldvragen, beloven ze – ach, als het maar geen “Betaal onze factuur” is.

En dan Q-Music, die vrolijke bende in de ochtendshow. Vorige week ging het alleen maar over ‘Het Contract’, een spelletje waarbij Maarten en Dorothee blind tekenen en tot wel honderdduizend euro mogen weggeven – maar alleen als ze clausules niet verbraken. Klinkt als een metafoor voor het leven zelf, niet? Je tekent voor rijkdom, maar één verkeerde move en het geld smelt weg als boter in de zon. “Hoe vaker ze een clausule verbreken, hoe minder er overblijft,” waarschuwde de promo tussen zes en tien uur ‘s morgens. Perfect getimed met de Gentse studie, hè? Want terwijl de professoren waarschuwen dat we allemaal blut gaan, mogen de radiomakers geld uitdelen als snoepjes op Halloween. Het is een circus, lezer: de uni gooit confetti met feiten, de media vangt het op en maken er ballonnen van – en wij, het publiek, betalen de entree met onze aandacht, die ze doorverkopen aan adverteerders die weer geld willen.

Maar laten we dieper graven, want satire zonder mes is als friet zonder zout: smakeloos. De band tussen universiteiten en media is geen huwelijk uit liefde, het is een gearrangeerd pak van my uncle, gesmeed in de smidse van public relations en subsidiejagers. Neem de UGent: die gasten leven van overheidsgeld, EU-subsidies en donaties van farmareuzen die studies willen die hun pillen heilig verklaren. Een studie over Belgen en geld? Dat is goud waard, want het raakt aan ieders zere teen. Plots sta je in de krant, geciteerd door een journalist die nog nooit een rekenmachine heeft aangeraakt. En de media? Die hongeren naar content die scoort. “Negen op de tien Belgen weten niet hoe rijk ze zijn!” – klik, klik, share! Het is voer voor de algoritmes, die ons dan weer bestoken met ads voor leningen en beleggingsapps. HLN’s Geldmaand is geen toeval; het is een jaarkalender-item, gekoppeld aan de septemberblues na de vakantie, wanneer de creditcards rood zien van al dat ijs en die souvenirs uit Knokke.

Herinner je je nog die tijd, toen universiteiten torens van wijsheid waren en media waakhonden? Tijden veranderen, net als de dijken in de polders: ze houden het water tegen, maar laten de modder doorsijpelen. Vandaag is het een symbiose, een parasitaire dans waar de uni de data levert en de media de spin doet. De Gentse onderzoekers – laten we ze Karel en Anna noemen, want ze heten vast zo – zitten in hun labo, turen naar spreadsheets en mompelen: “Dit moet de wereld weten.” Ze sturen een persbericht de wereld in, en hop, daar is het in de HLN-app, verpakt als “Doe de test en ontdek je rijkdom!” De lezer vult in: “Heb je een spaarrekening? Ja/nee.” En voilà, je bent ‘financieel onfit’, tijd voor de tips van Het Nietsblad: “Maak een budgetplan, maar wees eerlijk, anders werkt het niet.” Eerlijk? In België? Dat is als een varken leren vliegen – het eindigt met spek in de pan.

Stel je voor, lezer, een dag in het leven van deze symbiose. De Gentse professor belt de HLN-journalist: “We hebben data: Belgen sparen als eksters met een gat in de kop.” De journalist typt een stuk, voegt een promo toe voor de Geldmaand: “Test jezelf nu!” Die gaat viraal, want wie wil niet weten of hij rijker is dan de buurman met de nieuwe SUV? Ondertussen belt de Q-dj de producer: “We doen een geldspel, link het aan die studie – ‘Win wat je niet weet dat je mist!’” En Het Nieuwsblad? Die kopiëren het, plakken er een app-link bij: “Experts antwoorden: Is sparen voor je kind onverantwoord?” Het is een kettingreactie, een domino van dollars – pardon, euro’s – die omvalt en ons allen bedelft onder irrelevante wijsheid.

Maar ach, wat klaag ik? In Moddergat hebben we geen apps nodig om te weten dat geld een illusie is, net als de belofte van eeuwig leven na een goede nacht slaap. De Belg dealt ermee zoals altijd: met een schouderophalen en een extra schepje mosterd op de friet. Die Gentse studie? Een leuk curiosum, als een opgezet everzwijn in het gemeentehuis. De promo’s? Muziek in de oren, zolang het niet te hard staat. En de band tussen uni en media? Een huwelijk dat werkt omdat ze elkaars zakken vullen – en leeggieten, afhankelijk van de wind.

Dus, beste lezer, als je vandaag die test doet of naar Q-Music zapt, lach erom. Het is satire in het kwadraat: wetenschap die ons stommer maakt, media die ons rijker beloven in armoede. En ik? Ik ga m’n koffie bijschenken, met een drupje jenever voor de bitterheid. Want in dit land is de enige studie die telt, die van de menselijke dwaasheid – en die is al lang afgerond, met een eindoordeel: onvoldoende, maar met stijl.

**

Illustratie: Quinten Massys’s Tax Collectors

**