**

LEES DEEL 1 van dit artikel HIER

**

Het Europa van de Rijken

Dit laatste vergt misschien toch een kleine elaboratie. De geschiedenis van Europa is in de grond een geschiedenis van opeenvolgende rijken. Als voorbeelden gelden uiteraard het Romeinse Rijk, het Karolingische Rijk, het Heilig Roomse Rijk, het Habsburgse Rijk, het Oostenrijks-Hongaarse Rijk en waarom niet, mutatis mutandis, het “Frankenrijk.” Die rijken werden geleid door keizers en koningen die, in Europees perspectief, steeds op zoek gingen naar machtsevenwichten. Werden die evenwichten verstoord, voerde men oorlog tot het machtsevenwicht bij verdrag terug kon hersteld worden. Europa blaakte aldus van diversiteit binnen een eenheid. Niet zelden waren de keizers en koningen familie van elkaar; eindeloos kibbelend, dat wel, desalniettemin familie. Eeuwenlang was daardoor reizen, ondanks feodale grenstaksen, vrij; getuige daarvan de talloze reisverslagen die we nog steeds kunnen lezen. De wetenschap bediende zich van één taal, het Latijn, en geen staat die er tegenop zag staatsfunctionarissen te dulden die niet tot hun landsmannen behoorden. Catharina de Grote van Rusland, bijvoorbeeld, was Duits van afkomst en besprak in het Frans de problemen van de wetenschappen met West-Europese top-geleerden, die ze aan het Russische hof uitnodigde. Grenzen bleven wazig, geënt op natuurlijke fenomenen zoals zeeën, rivieren en bergketens maar volgden toch ook de diepere culturele eigenheid, waarvan de splitsing, na keizer Karel, van het té groot geworden Habsburgse Rijk in een Spaans en een Oostenrijks deel dan weer getuigt.

Natuurlijk waren er ook gebreken. Kindersterfte lag hoog, voedseltekorten kwamen vaak voor en op reis liep men het risico uitgeschud te worden – maar dat kan nu ook weer. In globo echter was de pre-moderne “rijksmens” een stuk vrijer dan vandaag. Het behoort manifest tot de 19de-eeuwse geschiedvervalsing om het “Ancien Régime” als primitief of barbaars te beschouwen. Dat was het uitdrukkelijk niet. De culturele en godsdienstige scheidingslijnen die Europa zowel verticaal als horizontaal opdeelden, zorgden voor diversiteit in de christelijke eenheid. Onweerlegbaar zeker blijft de vaststelling dat ook de politiek in die dagen gespeend bleef van de overdonderende regelzucht die in onze tijden niet eens nog voor de deur blijft staan, maar zich onbeschaamd toegang verschaft tot onze huizen, zelfs naast ons in bed komt liggen en, we maken het heden mee, zowaar ons denken tracht te egaliseren. Van Lapland tot Gibraltar en van het Ierse Cork tot de Poolse Subkarpaten wordt ons, wars van plaatselijke cultuur of gebruiken, een verschrikkelijke pensée unique opgedrongen die alle diversiteit in de eenheid smoort.

Zelfs de reformatie, die aanleiding gaf tot de gevreesde godsdienstoorlogen, kon de Europese samenhorigheid finaal niet breken. Het “cuius regio, eius religio” (Wie het land bezit, bepaalt de godsdienst) van de Vrede van Augsburg in 1555 mag daarvan een voorbeeld zijn; de Vrede van Westfalen in 1648 evenzeer. Wat echter de natuurlijke orde weldegelijk definitief verstoorde, was de Franse Revolutie, links van signatuur en totalitair in haar uitvoering. Elk afgekapte hoofd dat in de mand van de “gelijkmaker” (de guillotine) donderde, werd vroegtijdige boodschapper van een nakende Europese ondergang. Eerste executeur-mandataris van de Franse revolutie – en dus van die ondergang – heette Napoléon I. De tweede, in zijn voetspoor tredend, heette Louis-Napoléon, als gekroond keizer bekend onder de naam Napoléon III. Op 2 december 1851 pleegde hij, Louis-Napoléon, in Parijs geboren, later naar Zwitserland verbannen en in 1848 verkozen tot president van Frankrijk, wiens presidentschap door de Franse Kamer werd ingekort en wiens herverkiezing werd verboden, een staatsgreep. De datum was niet lukraak gekozen. Op 2 december 1804 immers kroonde de eerste Napoléon zich tot keizer, een jaar later, op 2 december 1805, won hij ook de slag bij Austerlitz. Elke Fransman kende die datum. Elke Fransman begreep de toespeling.

Lees morgen het vervolg in deel 3

**

Illustratie: Catharina de Grote van Rusland (1729-1796)

**

Proeve van een Geopolitieke Visie… (deel 1)

Proeve van een Geopolitieke Visie… (deel 2)

**