In een etablissement hoorden we een oudere heer mopperen: ‘Ik zet geen kerstboom, da’s allemaal voorbij’. Als Kerst-aficionado betreurden we zijn uitspraak. Voelde hij zich op? Of vond hij de viering van Kerstmis niet meer van deze tijd? Wij menen eerder dat de geest van Kerst meer nodig is dan ooit. Niet omdat we van ontbering en ellende naar een verlossing snakken, maar omdat we door overvloed en dus ook ellende best wel een diepere betekenis van ons bestaan kunnen gebruiken.

Op televisie hoorden we een imam zeggen dat lichtjes in de donkerte iedereen deugd doen. En dat daarom ook andersgelovigen dan katholieken, christenen of Westerse cultuurchristenen een boom optuigen en ervan genieten. Tot daar konden we de brave borst volgen tot hij zei dat Kerstmis een gewoon feestelijk gevoel is geworden, ontdaan van verdere christelijkheid van lang geleden. En dan vermeldde hij nog niet eens de commerciële consumptiewereld waarin we zijn terechtgekomen. Actrice Bo Derek uit de komische film ‘10’ uit 1979 (waarin Dudley Moore Bo een tien geeft voor haar perfecte uiterlijk) vatte het zo samen: ‘Als je niet gelukkig bent met geld, dan weet je gewoon niet waar te shoppen’… Of hoe schaamteloos pronken de zeden van de jaren tachtig inkleurden.

We voelden ons ontdaan omdat vreugdevolle hoop die Kerst ons kan brengen voor velen gedaan lijkt te zijn. Finito la commedia? Voor sommigen voelt alles dat aan hun persoonlijkheid kleeft inderdaad aan als een komedie. Doen alsof om mee te tellen. ‘Aangeleerde hulpeloosheid’ (een omschrijving door systeemtherapeut Filip Jan van Oenen) om mee uit te pakken in populaire programma’s. ‘Ik kon er niets aan doen’, met een certificaat van de hulpverlenersbrigade ter bevestiging, als vrijgeleide.

‘We zijn gelijk in ons uniek-zijn’, opperde de Amerikaanse vooraanstaande klassieke filosoof Josiah Royce (wiens ‘The spirit of modern philosophy’ uit 1892 tot onze favorieten behoort). Uniek-zijn heeft niets te maken met het aantal selfies dat je etaleert of met een gecultiveerd anders-zijn. Het betekent dat je unieke Zijn een onvervangbare bijdrage levert aan de bagage die de mensheid verzamelende is. ‘Ware tevredenheid hangt niet af van hetgeen we hebben: een ton was groot genoeg voor Diogenes, maar een wereldrijk te klein voor Alexander’, concludeerde de Britse clericus Charles Caleb Colton.

Gevangen zitten in een gedachte vormt de essentie van hysterisch gedrag. Vandaag plaatsen velen zichzelf achter de tralies van hun verschraalde verbeelding. Hieruit bevrijd geraken is enkel mogelijk door eens een keer wat van jezelf te geven. Dat wat je zelf het meest nodig hebt kunnen geven ontzadelt je. Vissen moet je uitdelen voor ze gaan stinken, aldus een befaamd Afrikaans gezegde.

Uiteindelijk is Kerstmis een nostalgisch feest dat het einde vervangt door een nieuw begin. De Franse fotograaf Robert Doisneau verwoordde het zo: ‘Accrocher avec une punaise les moments, ça c’est la lutte contre la mort’. Kwam met de geboorte van de Verlosser een eeuwig leven in het verschiet? Dat bewustzijn nestelt zich in het gemoed van de gelovige. Voor anderen voelt het aan als een ritueel dat een vernieuwing van de natuur inluidt. Bovenal nodigt het Kerstfeest ons uit tot dankbaarheid voor wat mogelijk is. In The One Show op de BBC verrast men rond deze tijd allerlei eenvoudige mensen die alles in het werk stellen om mensen met minder te laten proeven van samenhorigheid en humor. Zij krijgen van beroemdheden een Big Thank You aangeboden. Ontroerende televisie die beklijft. Ook dat is Kerstmis. En tenslotte de vrijheid er te mogen zijn zonder je zelf te knevelen of door derden geknecht te worden. Krantenmaker William Allen White, wiens naam is verbonden aan de prijs voor het beste jeugdboek dat door kinderen uit Kansas zelf wordt gekozen, begreep dat: ‘Vrijheid is het enige dat men niet kan bezitten, tenzij men bereid is ze aan anderen te geven’.

Wij wensen u een betekenisvolle Kerst.

Voor 2025 genegenheid, geborgenheid en goede gezondheid.

Klaartje Coomen

(met dank aan Marjolein Kempenaere voor de inspiratie)

**

Illustratie: Bo Derek in “10”

**