De grootse vijand van de waarheid is eenzijdigheid. Weinig verrassend, zelden verhelderend en meestal getuigend van een schrale inzichtelijkheid vormt de eenzijdige visie op de dingen een schijnbaar comfortabele positie. Een positie die wordt ingenomen door mensen wier gevoel voor humor op een slap elastiekje lijkt. De gulle lach maakt plaats voor een piepende achtergrondruis bij mensen die humor etiketteren als kwetsend of ongepast. Net als bij humor kwetst de waarheid enkel diegenen die de werkelijkheid niet aankunnen. Wanneer iemand zegt: ‘Ik ben nog nooit zo beledigd!’, dan luidt vaak het ludieke antwoord: ‘Dan moet je vaker buitenkomen’.
Al lachend zegt de zot de waarheid, vindt u regelmatig als motto terug in deze kolommen. Humor is de feestkledij waarin de waarheid zich hult als de omgeving de naakte versie verafschuwt. Een gigant op het vlak van grenzen overschrijdende televisiehumor is de recent op 101-jarige leeftijd overleden Amerikaanse producent Norman Lear. Zonder hem zouden de sitcoms (komische reeksen met herkenbare types die in wisselende situaties als atomaire deeltjes tegen elkaar botsen met lachsalvo’s tot gevolg) nooit hetzelfde zijn geweest. Dik 50 jaar geleden eind 1972 leerden we ‘All In The Family’ kennen, uitgezonden op zondagavond door de Nederlandse omroep VPRO. Die reeks liep in Amerika van 1971 tot 1979 en prijkte jaren aan de top van de kijkcijferlijsten. Losjes gebaseerd op de Britse serie ‘Til Death Us Do Part’ bracht Norman Lear het wel en wee van de doorsnee werkman uit die tijd tot leven. Archie Bunker (vertolkt door Carroll O’ Connor) is een grofgebekte havenarbeider met een bijjob als taxichauffeur die zich afvraagt wat er in godsnaam met zijn vertrouwde leefwereld is gebeurd. Het wankelende geloof, het militante feminisme, de negers naast de deur en de links-liberale watjes die de dienst uitmaken, krijgen er allemaal van langs. Zijn sympathiek truttige echtgenote Edith (vertolkt door de befaamde theateractrice Jean Stapleton) lijkt onderdanig, maar haalt meestal de overhand met haar volkse wijsheid. Blonde dochter Gloria (Sally Struthers) is een ‘all-American girl’ en getrouwd met de intellectueel Mike van Poolse komaf. Archie sneert constant naar hem en noemt hem smalend ‘meathead’. Mike wordt vertolkt door Rob Reiner die later de succesvole regisseur werd van A Few Good Men, When Harry Met Sally en This Is Spinal Tap. Norman Lear zette Archie neer met een mix van integer begrip en komische uitvergroting. Dat was nieuw voor de Amerikaanse kijker. Er waren zelfs mensen die het fictieve Archier-personage als president wilden.
Net als bij humor kwetst de waarheid enkel diegenen die de werkelijkheid niet aankunnen.
Spin offs zoals ‘Maude’ over Edith’s bazige nicht en ‘The Jeffersons’ over de zwarte buren die een spiegelbeeld van de blanken verpersoonlijkten, werden eveneens hits. De soapparodie ‘Mary Hartman, Mary Hartman’ met Louise Lasser (Woody Allens eerste echtgenote) werd een cultsucces. Producer Norman Lear wist hoe met humor een waarheid over het dagelijks bestaan te tonen. Hij realiseerde dat door een dosis ‘wit’ (geestigheid) die milde ironie mengt met scherpe oneliners. Via You Tube vindt u allerlei gefragmenteerde én hele afleveringen terug. Bekijk zeker Archie in conflict met Maude (A visit from cousin Maude) en met de hilarische buren The Jeffersons. Ook de begintune (‘Those were the days’ gezonden door Archie en Edith) leidt een eigen naar nostalgie smakend leven.
Veelzijdigheid belicht dat wat als waarachtig wordt ervaren. Niet statistisch gebetonneerde visies maar vloeiende verhalen uit het echte leven spreken ons aan. Wie aanvoelt wat er leeft heeft ook politiek de wind in de zeilen, schreef journalist Janan Ganesh in The Financial Times. Zijn ‘vibe theory of politics’ beschrijft de vibraties binnen het sociaal weefsel. Tribale trouw aan de overgeleverde verhalen in ons hart, vervat in vertrouwde rituelen en ontroerend gemaakt binnen een poëtische taal verschaffen ons een veilige verbondenheid, al was het maar voor even. BBC-icoon John Simpson vertelde dat hij na al zijn geopolitieke verslaggeving zich toch graag onderdompelt in het aloude verhaal van de Kerst. Het verlossende woord dat wordt gebracht door verschoppelingen die de holle machthebbers tarten door op een schijnbaar godvergeten plek de Messias op de wereld te zetten is al meer dan 2000 jaar voor velen een inspirerende gedachte. Aangezien het hart redenen kent die het verstand niet heeft, zoals Blaise Pascal het in de 17de eeuw al uitdrukte, hoeft daarover geen discussie te worden gevoerd. Laten we dat vaak overbodige gekwebbel over aan de hooghartige universiteiten die liever kennis cancelen dan ze breed aan te bieden. De eenzijdige kijk op de kleine politiek van vandaag leidde recent in Amerika tot het terechte ontslag van een aantal activistische rectors.
Het woord dat zich ontwikkelt tot een gedicht blijft van alle tijden. Dat bewijst John Cooper Clarke (74). Deze Britse ‘punk poet’ schrijft en vertolkt op hoogst eigenzinnige wijze zijn werk dat bijzonder veel jongeren aanspreekt. Na de bewerking van zijn gedicht ‘I Wanna Be Yours’ uit 1982 door de band Arctic Monkeys in 2013 werd zijn tekst via het internet een miljard (!) keer bekeken. The Guardian betitelde het dan ook tot ‘bekendste Britse gedicht ooit’. Of hoe een excentrieke dichter-performer uit de jaren 70 met een drugdecennium achter zich aan slepend op atypische wijze de traditie van het woord vertolkt voor hedendaagse lezers. Zijn gedicht ‘The Luckiest Guy Alive’ zegt alles over hem.
Kerstmis is niet gestoeld op een nepverhaal. Je mag er zelfs gerust mee lachen, want Kerstmis is een feest waarin je even los komt van je beslommeringen. De opnieuw uitgebrachte film ‘It’s a wonderful world’ uit 1946 van Frank Capra gaat over een ontgoochelde en verbitterde James Stewart die zijn leven wil beëindigen tot er een engel opduikt die zijn vleugels nog moet verdienen door tenminste één sterveling te redden. Hij toont de man hoe de wereld er zou hebben uitgezien zonder hem en dat zou inderdaad een minder wonderbaarlijke plek zijn geweest voor de mensen om hem heen. Of zoals de Poolse Nobelprijswinnaar Wislawa Szymborska schreef: ‘Er is geen leven dat nooit, al was het maar een ogenblik, onsterfelijk is geweest.’
Wij wensen u een gezond 2024 met veel schalkse knipoogjes, intense cultuurbelevingen, onverwachte inzichten en bovenal warme genegenheid.
**
STEUN de SATIRISCHE ONDERZOEKSJOURNALISTIEK van ‘tScheldt
**
Rechtstreekse storting:
BE11 4310 7607 5248
Referentie: ‘STEUN’ en eventueel uw emailadres zodat wij u kunnen bedanken
**
**
