Het rommelt serieus in zowel de Katholieke als in de Anglicaanse Kerk. Dat is toch niets nieuws, zult u zeggen en gelijk heeft u. Maar ditmaal neemt de kloof tussen een zogenaamde conservatieve en een zogezegde progressieve vleugel historisch breed toe. Niet toevallig gebeurt dit onder het leiderschap van geestelijken die bij hun aantreden werden toegejuicht als ‘verbindend’. Paus Franciscus en de Aartsbisschop van Canterbury Justin Welby hinken van de ene op de andere voet bij het bepalen van de geloofsrichtlijnen. Proberen aan te sluiten bij het discours dat binnen de weldenkende media en academische biotoop floreert zal nooit volstaan om als cool te worden beschouwd. Aangezien God al cool was lang voor de Oerknal verwart men in christelijke middens ‘evolutie binnen traditie’ nog steeds met ‘revolutie door vernieuwing’. Niet enkel ouderen haken daardoor af; ook nogal wat jongeren die hun draai niet meer vinden in een mechanistische wereld, zoeken eerder hun heil in klassieke liturgieën die echter door de huidige kerkleiders net worden verstoten of gemarginaliseerd.
In het weekblad The Spectator citeert auteur Dan Hitchens (oud-hoofdredacteur van de Catholic Herald) de Cambridge-historicus Richard Rex die drie grote crisismomenten in de christelijke kerken opsomt: in de vroege eeuwen ging het over de vraag ‘Wat is God?’. Dat ging over de verscheurende discussies omtrent de natuur van God binnen de Heilige Drievuldigheid. Zo was bijvoorbeeld flinke heibel ontstaan over de vraag of Jezus tijdens Zijn lijden puur menselijk (en dus niet goddelijk) werd of toch een lijdende god bleef. Bloedige twisten, schisma’s, vervolgingen en afscheuringen volgden.
Een tweede crisismoment ging over de vraag ‘Wat is de Kerk?’, toen Maarten Luther in de 16de eeuw met zijn protestantse Reformatie de kerk-hiërarchische morele afglijding hekelde, de aflatenhandel bekritiseerde en de gelovigen dichter bij De Verlosser wou brengen door een pure terugkeer naar de Bijbelse bronnen. De uitkleding van de liturgische pracht met Beeldenstormen en godsdienstoorlogen als trieste resultaten, leidden uiteindelijk tot nodeloze versplintering en gortdroge secularisatie.
Het derde crisismoment bestaat vandaag met de vraag ‘Wat is de mens?’. Toen de spirituele beleving werd gedemystifieerd tijdens het Tweede Vaticaans Concilie (11 oktober 1962 tot 8 december 1965) omdat men het katholicisme meer hedendaags wilde maken (de ‘aggiornamento’), gleed de Kerk af tot een humanistisch getinte gezelligheidsclub met God net iets minder prominent op de gastenlijst.
Christelijke kringen zijn dus nu meer bezig met abortus, homoseksualiteit, genderswitch, contraceptie of net omgekeerd fertilisatie en het wonderwoord van de dag: ‘inclusief’. Zowel Franciscus als Welby willen wel, maar kunnen niet. Deze verlammende communicatiestijl om toch maar mee te zijn met de overheersende moderniteitsretoriek verkruimelt beide oude heren tot karikaturale herders die mak dansen op het ethische wijsje van hun in alle richtingen huppelende schapen. Toen Justin Welby werd gevraagd of hij van een cirkel een vierkant kon maken, antwoordde hij: ‘Wel, aan een cirkel zitten ook scherpe kanten’. Daarin vergist hij zich schromelijk. Een gelovige bepaalt inderdaad best zelf zijn engagement en graaft op eigen ritme naar diepgang, maar zonder stabiele afbakeningen ontdoet een kerkgemeenschap zich van haar relevantie. Ook deze paus wil de verleden tijd uit zijn geloofstaal uitgommen, terwijl hij zelf er een product van blijft. Het verzet tegen zijn chaotische bestuur stijgt.
Steeds meer afdelingen van de Church of England hebben de betaling van hun financiële bijdrage stopgezet. In diverse kerken mag er niet meer gepreekt worden door progressieve geestelijken. The Global Fellowship of Confessing Anglicans, een netwerk van conservatieve Anglicaanse kerken, is van oordeel dat Justin Welby zijn gelofte de christelijk doctrine te verdedigen heeft verbroken. Men spot trouwens van twee kanten met de Aartsbisschop die beweert een gloedvol voorstander te zijn van homohuwelijken, maar ze persoonlijk niet wenst te voltrekken. The Church of England Evangelical Council (een koepelorganisatie) vindt alle nieuwlichterij een aanfluiting van de Heilige Schrift. Een viertal namen circuleert inmiddels om Welby op te volgen: twee progressieve en twee conservatieve.
Bij de katholieken komen de conservatieve Hongaar Peter Erdo en twee gematigde kardinalen Sean O’ Malley en Pietro Parolin op de voorgrond, alhoewel het gezegde dat wie wordt genoemd het meestal niet wordt, nog steeds geldt. Hoe dan ook wil het kardinalencollege af van de weifelende houding aan het hoofd van de Kerk. De kudde der gelovigen verlangt minder geblaat en meer wol.
**
Illustratie: Paus Franciscus en Aartsbisschop van Canterbury Justin Welby
