Politici die afhaken kunnen daar allerlei motieven voor hebben. Een lucratievere baan, burn-out, op de pechstrook van de partij beland, niet meer verkozen, bevoegdheden met een lage fun-emissie, blootgelegde onbekwaamheid, ruggengraatslijtage, ongeloof in de democratie of alles zowat samen.

Steeds vaker wordt de hoeveelheid mentale stikstof op het ongenadige internet vernoemd als factor die engagement-dempend werkt. U weet wat men zegt over wie boven het maaiveld uitsteekt en sommige profiterende parvenu’s hebben het heus wel zelf gezocht om te worden nagewezen. Toch is de digitale omgeving onveiliger geworden. Een verkeerde grap kan je carrière nekken. Een mening die buiten de mainstream aanspoelt zorgt voor nare etikettering. Een schoonheidsfoutje kan lelijk eindigen. Het deed ons denken aan een pittig boek over ‘public shaming’ (erger dan body shaming).

Een verkeerde pas wordt onthuld als ware het een fout standbeeld en de ‘collectieve razernij cirkelt met de kracht van een orkaan’ om de onverlaat die op sociale media uit de toon is gevallen, zo lezen we op de flap van ‘So You’ve Been Publicly Shamed’ van Jon Ronson uit 2015. Dit boek beschrijft hoe een ‘betrapt’ iemand genadeloos wordt ‘uitgestoten, uitgelachen, gedemoniseerd en ontslagen uit opeenvolgende jobs’. De grenzeloze afkeer van deze persoon zwelt zo dwingend aan dat elk gevoel van mededogen wordt gecatalogeerd als misplaatste en zelfs actieve collaboratie met de ‘dader’. Deze digitale lynchpartijen hebben niets te maken met moraal maar met het ‘blij dat ik niet zoals hem verscheurd word en dus kan ik maar beter meedoen met de rest’-gevoel. Publieke beschaming als een perverse vorm van sociale controle. Schande spreken van iets en over iemand is zo oud als de straat. Vandaag neemt die toxische beschaming echter groteske proporties aan. Niets maar dan ook niets dat je als paria ooit nog presteert kan nog goed zijn. Elke verontschuldiging of biecht moet wel hypocriet zijn. De vergeetput wordt bevorderd tot veiligste plek.

Jon Ronson schreef bestsellers zoals ‘The Psychopath Test’, ‘The Men Who Stare at Goats’ en ‘Them: Adventures with Extremists’. Zijn werk wordt alom geprezen om de originaliteit, de gedurfdheid en de met humor gepeperde toegankelijkheid. In ‘So You’ve Been Publicly Shamed’ neemt hij contact op met mensen die al dan niet terecht door de mangel zijn gehaald op sociale media en wat dat men hen deed. Actrice/producente Reese Witherspoon vroeg zich af of dit fascinerende werk aantoont dat Twitter uiteindelijk het nieuwe Salem Heksenproces is geworden.

Laten we enkel het eerste deel toelichten: de bekende auteur van populaire psychologie Jonah Lehrer had een hit met ‘Imagine: How Creativity Works’. In dat boek heeft hij het op een bepaald punt over Bob Dylan en diens denkproces dat hem tot het succesnummer ‘Like a Rolling Stone’ bracht. Daarin citeert hij de Bard niet helemaal accuraat. Michael C. Moynihan, een half werkloze journalist die toevallig ook dweept met Dylan en zowat alles over hem van buiten kent, begint een en ander op te zoeken en stelt de onvolkomenheid vast. Wat nu? Moet hij met het oog op een scoop deze bekende auteur van zijn voetstuk sleuren? Heeft hij daartoe het recht? Ruïneert hij daarmee de carrière van een goed menende maar onvolmaakte schrijver of is de man niet aan zijn proefstuk toe en verdient hij bijgevolg ontmaskering? Moynihan ligt er letterlijk wakker van. Via via verneemt de belaagde Lehrer wat boven zijn hoofd hangt en contacteert hij Moynihan. Uitleggen, ontkennen, minimaliseren, smeken, alles komt aan bod. Uiteindelijk drukt Moynihan de verzendingstoets in en zijn verhaal gaat viraal. Prompt wordt Jonah Lehrer de gebeten hond in het Twitteruniversum. De uitgeverij haalt zijn boek ‘Imagine’ uit de rekken en betaalt ‘bedrogen’ lezers terug. Contracten worden afgebroken. De pers volgt hem als Jaws-haaien. Hij trekt zich terug en wanneer hij jaren later spreekt op een sponsordiner voor jonge journalisten lopen de Twitterreacties synchroon met zijn betoog op een groot scherm binnen. Op een paar uitzonderingen na is de slachtpartij tomeloos. Dat hij op de koop toe vergoed werd voor zijn ‘verontschuldigingslezing’ joeg nog meer lui de boom in.

Toen Jonah Lehrer later nog een boek publiceerde over de pijnlijke emoties zoals schuld en schaamte bij dit hele gebeuren (‘About Love’) bleef de kritiek striemend met het verwijt van een geplagieerde paragraaf uit andermans boek als kers op de taart. In een interview met Jon Ronson betreurde hij zijn haastigheid, zijn ambitie en zijn tijdgebrek voor fact checking. Eeuwig gestraft; het lijkt echt de hel.

Toen een van de Amerikaanse Founding Fathers Benjamin Rush in 1787 in een geschrift opriep om publiek beschaming te beteugelen omdat die ‘erger is dan de dood’ bestonden sociale media enkel nog ‘in a galaxy far far away’..

**

STEUN ‘TSCHELDT

**