‘Whatever happened to tradition? History, belonging and the future of the West’ van Tim Stanley kan niet snel genoeg vertaald worden naar het Nederlands. In dit boek wordt helder aangetoond hoe de Westerse traditie tegelijk een langgerekte poging tot anti-traditie inhoudt. Ook al eeuwen geleden zat er een soort puberaal verzet genesteld in de houding van velen tegenover alles wat ‘van vroeger’ was. Beeldenstormers, ondoordachte denkers, rifraf revolutionairen en visionairen met een vizier waren er keer op keer als de kippen bij om de traditionele aanpak zo definitief mogelijk weg te vagen. In dit nieuwe boek worden identiteit, vrijheid, gelijkheid, orde en nostalgie knap uitgediept.

Honderden jaren aan inspanning van onze voorouders bieden immers een reisgids aan voor de toekomst.

Historicus Tim Stanley doceerde aan een drietal Britse universiteiten en belandde tien jaar geleden in de journalistiek. Bij de Daily Telegraph is hij columnist en op Radio 4 van de BBC werkt hij mee aan het beschouwende ‘’The Moral Maze’. Na enkele boeken over Amerikaanse geschiedenis brengt hij nu dit ‘vinger op de wonde’-werk over onze eigen vijandigheid naar traditionele inzichten. Stanley is niet uit op een conservatief status quo, maar op een eerherstel voor waarden die hun nut hebben bewezen. Honderden jaren aan inspanning van onze voorouders bieden immers een reisgids aan voor de toekomst. Spontaan sociaal fatsoen en zelf corrigerende inzichten komen voort uit een respectvolle trouw aan de geschiedenis. De kunst van het doorgeven naar latere generaties vormt de solide basis voor opvoeding. Het verfijnen van een te herontdekken traditie biedt hoop omdat dat wat verloren ging nooit echt weg is. De Amerikaanse socioloog Edward Shils poneert dat het geniale van traditie haar kunde is om te evolueren en toch herkenbaar te blijven in haar kernwaarden.

‘Toen wordt nu, telkens wanneer je je bevindt op een plek die plaats biedt voor gemeenschap met het oneindige’, schrijft Tim Stanley in zijn inleiding. Na de brand van april 2019 in de Notre Dame waren de Parijzenaren in rauwe schok. Gelovigen en niet-gelovigen zamelden zij aan zij geld in voor het herstel van hun iconische kathedraal. Begonnen in 1163 duurde de bouw tweehonderd jaar. In 1789 werd de kerk door schuimbekkend gepeupel mateloos verminkt. Onthoofde beelden à la IS bleven achter. Met zijn befaamde roman ‘De bultenaar van Parijs’ (‘Notre Dame de Paris’) uit 1831 riep Victor Hugo op tot bezinning, want gebouwen zoals de Parijse kathedraal ‘zijn als bergen: ze zijn het werk van eeuwen’. In 1844 startte de wederopbouw door architect Eugène Viollet-le-Duc die met zijn plannen het oorspronkelijke karakter en de essentie van deze parel der Gotiek wilde onthullen. Stanley voegt eraan toe: ‘Onder de vele vormen lag het onveranderlijke geraamte van het geloof.’

‘De opdracht van de conservatief is om af en toe eens stop te roepen naar de geschiedenis’

De moderne cultuur kijkt vaak met scepticisme en zelfs minachting naar de prestaties uit het verleden. Natuurlijk kan een traditioneel patroon als een ouderwets keurslijf elke vooruitgang afremmen. Kortzichtigheid en angst voor evolutie fnuiken nieuwe ideeën en soepeler gewoonten. De hedendaagse jacht naar grotere porties bling-bling, de castrerende cancelcultuur, de verhipping van de taal en de vervlakking van de maatschappelijke omgangsvormen doen mensen echter verlangen naar een vaag vroeger. Nostalgie kleurt dat heimwee en doet soms tradities ontstaan die voorheen zelfs nooit bestonden. Onze viering van Kerstmis is bijvoorbeeld heel anders dan oorspronkelijk. Dat hoeft niet eens zo erg te zijn. In de 19de eeuw ontwikkelde men in Engeland een koningshuis dat met zijn praal pronkte om de laagste klassen te doen dromen en het feit dat ze mensen als een ander zijn sprak de republikeins getinte middenklasse dan weer aan. De traditie van de Royals was geboren. In Japan verschafte de militaire Shogun-kaste de keizer pas in de 19de eeuw een semigoddelijke status om het volk in toom te houden. Het leek dan alsof het altijd zo was geweest. Tegelijkertijd beseften de Shoguns dat ze de Westerse krachten militair niet de baas konden en zo begon een imitatieproces van economie en technologie waarmee ze uiteindelijk beter scoorden dan het nageaapte model.

‘De opdracht van de conservatief is om af en toe eens stop te roepen naar de geschiedenis’, schreef journalist William F. Buckley in 1955. Historica Helena Rosenblatt verklaart dat het Romeinse begrip ‘liberalitas’ een streven betekent naar een gelukkige samenleving vanuit een geest van generositeit.

Componist Vaughn Williams kwam in een analyse van zijn bewondering voor het 17de eeuwse genie Johann Sebastian Bach tot de conclusie dat diens virtuositeit het product was van zijn tijd en zijn plaats in een lange rij lokale kerkorganisten die hem voorafgingen. Zijn natuurlijk talent was gegroeid op een vruchtbare bodem en kon enkel daardoor zulke hoogten bereiken. ‘Tradities ontwikkelen zich, maar in hun hart ligt een originele waarheid verborgen die mensen als Bach artistiek tot uiting wilde brengen’, besluit Stanley poëtisch. In zijn boek ook aandacht voor het harde Aboriginalritueel om jongens de volwassenheid te doen betreden, de georganiseerde pogingen in het Westen om een nationaal gevoel te creëren en de verwarrende discussies over ‘vrijheid’. Ook de Brexit, Trump en corona passeren de revue. De auteur benadrukt dat conservatieven met hun gemeenschapsgevoel soms lijnrecht tegenover de liberalen met hun individualisme staan. Liberalitas ontdaan van de de generositeit. Ook het Verlichtingsdenken krijgt er van langs wanneer een fundamentalistisch geloof in de maakbaarheid elk debat betonneert. Tim Stanley tracht breeddenkend en begripvol nieuwe tendensen te kaderen zonder voordoordelen. In zijn warm pleidooi voor de bedreigde Yezidi-slachtoffers van de Islamitische Staat proef je een diepmenselijkheid. Zijn verontwaardiging betreft vooral de morele superioriteit die een progressistische kliek zich aanmeet. Dit actueel en betrokken betoog voor meer vertrouwen in onze eigen wortels is een geslaagd verzet tegen zulk wa(a)ngedrag.

**

Foto: Liberalitas

**