De “volksrepubliek Donetsk” werd op 12 mei 2014 uitgeroepen tot onafhankelijke staat na onlusten in Oost-Oekraïne in nasleep van de Euromajdan, of de protesten tegen de toenmalige president Viktor Janoekovytsj. Donetsk is als republiek alleen erkend door het eveneens pro-Russische Loegansk (waarmee het de Unie van Volksrepublieken vormde) en Zuid-Ossetië.
Sinds het ontstaan van de zelfbenoemde volksrepubliek hebben zich in de regio verschillende gevallen van verdwijning en onrechtmatige arrestaties voorgedaan. De in 2018 bij een bomaanslag om het leven gekomen president Aleksander Zachartsjenko zei dat zijn eenheden dagelijks tot vijf Oekraïense opstandelingen arresteerden. Het Center for Release of Captives schatte dat in december 2014 meer dan 632 mensen illegaal werden vastgehouden.
Volgens een officieel verslag van de Verenigde Naties wordt de volksrepubliek Donetsk gekenmerkt door het volledig ontbreken van een rechtssysteem en openbare orde. In het verslag worden gevallen van ernstige schendingen van de mensenrechten beschreven, zoals marteling, massale terechtstellingen (de doodstraf werd op 18 augustus 2014 heringevoerd), dwangarbeid en verkrachtingen.
Onder deze omstandigheden verdween in de zomer van 2017 de in Donetsk geboren journalist en blogger Stanislav Aseyev. Hij publiceerde twee verhalenbundels en een autobiografische novelle die in het Engels vertaald werd en verscheen onder de titel ‘The Melchior Elephant or A man who thought ’. In deze roman beschrijft hij het dagelijkse leven in het bezette Donetsk. Als journalist werkte hij onder de schuilnaam Stanislav Vasin voor ‘Zerkalo nedeli’ (weekspiegel), ‘Oekrainskaya nedelya’ (Oekraïense week) en Radio Free Europe/Radio Liberty.
Begin juni 2017 verklaarde de hoofdredacteur van ‘Zerkalo nedeli’, Sergey Rachmanin, dat Aseyev sinds een week geen contact meer had opgenomen met zijn collega’s, telefonisch niet te bereiken was en zijn verblijfplaats onbekend zou zijn. Hierop werd zijn flat door de plaatselijke politie doorzocht en Aseyev als vermist gemeld.
Op 16 juli 2017 verklaarde het Ministerie van Veiligheid van de republiek Donetsk aan Aseyev’s moeder dat haar zoon op verdenking van spionage vast zou zitten in een niet nader te noemen penitentiaire inrichting. Jegor Frisov, vriend en oud-klasgenoot van Aseyev, schreef kort daarna op zijn Facebook-pagina dat de schrijver-journalist in hongerstaking zou zijn gegaan.
Zowel Amnesty International als Reporters sans Frontières schreven een open brief aan Zachartsjenko en andere hooggeplaatste politici van de volksrepubliek met het verzoek tot onmiddellijke vrijlating van de journalist. Bewijzen voor spionage zijn tot dusver niet geleverd door het Ministerie van Veiligheid. Aseyev’s artikelen over de situatie in Donetsk worden blijkbaar beschouwd als bewijzen van kennelijke spionage.
Gedurende de laatste jaren voor zijn gevangenschap was Aseyev een van de weinige en waarschijnlijk zelfs de enige bron van informatie ter plaatse. Hoewel aanvankelijk Oekraïense journalisten min of meer vrij naar Donetsk konden reizen, zijn sinds 2016 de duimschroeven flink aangedraaid. Zelfs Russische reporters die positief over het regime berichten komen er slechts bij wijze van uitzondering in. Langzamerhand is er een volledig informatief vacuüm ontstaan rond de Unie van Volksrepublieken.
„Tijdens deze bezetting,” schreef Aseyev, „bestaat er nog steeds een grote groep mensen in Donetsk die de Oekraïense zichtwijze ondersteunt.” Maar zelfs tussen de pro-Oekraïense activisten die in de volksrepubliek zijn gebleven, was Aseyev een vreemde eend in de bijt. Hij was niet zomaar een journalist-schrijver. Hij had filosofie gestudeerd en zag de wereld geenszins zwart-wit.
Zijn politieke overwegingen waren nooit eenduidig, zoals blijkt uit de volgende citaten:
“Een revolutie is alleen al door zijn lawaai schadelijk. Rust zou als kenmerk voor de grootsheid van een land moeten gelden.”
“Waarom neemt een staat zo makkelijk afstand van degenen die haar ondersteunen… Laat ons het onmogelijke voorstellen: het Oekraïense leger neemt de macht weer over in de bezette gebieden. Dan hebben we nog grotere problemen dan voorheen tijdens de bezetting. Niemand is bereid tot een dergelijke verandering. Niet het regime, niet de bevolking in de vrije gebieden en zelfs de pro-Oekraïense bewoners in de bezette gebieden niet.”
“Het is moeilijk om eigen fouten toe te geven, maar kennelijk hebben wij deze oorlog verloren.”
Aseyev’s benadering van de bezetting is niet alleen in Donetsk ongewenst, ook Kiev zit niet te wachten op dit soort commentaar. Een oorlog kent geen nuances. De wereld wordt verdeeld in voor en tegen. Degene die hierin niet meegaat, begeeft zich op gevaarlijk terrein.
Jegor Frisov herinnert zich het volgende: “Stanislav is iemand die op school al Kant las. Zowel door zijn medestudenten als door de professoren op de universiteit werd hij als een van de besten beschouwd.… Hij sprak zich nimmer uit voor een van de Oekraïense presidenten of voor een politieke partij… Zoiets kwam in zijn gedachtegang gewoon niet voor…“
Tatjana Retirova, directeur van uitgeverij Kayal in Kiev die zijn autobiografische roman uitgaf, schreef over Aseyev: „Hij is niet geïnteresseerd in Oekraïens of Russisch nationalisme. Hij voert geen dialoog op dit niveau. Aseyev heeft veel meer interesse voor de Franse en Duitse ontologie uit de vorige eeuw.”
De mens die dacht, de Kant-deskundige en filosoof, zit nu letterlijk aan de grond. In een kelder van een inrichting van het Ministerie van Veiligheid. Zijn gezondheidstoestand wordt met de dag slechter. Zeer waarschijnlijk wordt hij regelmatig aan folteringen blootgesteld. Pogingen hem op te nemen in een lijst voor uitwisseling van gevangenen tussen Oekraïne en de Unie van Volksrepublieken zijn tot nu toe op niets uitgelopen.
Op 1 oktober 2019 werd Stanislav Aseyev 30 jaar oud. Zijn derde verjaardag in gevangenschap.
Amnesty International over Stanislav Aseyev: https://www.amnesty.org/en/documents/eur50/8754/2018/en/
Ardy Beld
***
Foto: Stanislav Aseyev
***
Dit is een ‘tScheldt artikel uit de reeks ‘Al lachend zegt de zot de waarheid’. De goede verstaander begrijpt dat in dit artikel waarheid en satire heel dicht tegen elkaar samen onder de lakens liggen.
***
