Een 663 bladzijden tellende rondreis doorheen het Vaticaan zoals we het niet kennen vindt U in ‘Sodoma. Het geheim van het Vaticaan’. Auteur Frédéric Martel werkte 4 jaar aan dit boek waarbij hij een 1500 personen in 30 landen interviewde. Openhartiger dan je zou verwachten komen ook kardinalen, bisschoppen, monsignori, nuntiussen en priesters aan het woord over een systeem binnen de Kerk dat gestoeld is op het verbergen van een dubbelleven met hypocrisie als gevolg. Regelmatig gaat de Franse socioloog/journalist de subjectieve toer op in zijn conclusies doch dat neemt niet weg dat de getuigenissen zo overstelpend zijn en de bronnen zo vaak eensluidend dat het een waarachtige weergave is geworden.

Ongeveer 80 procent van de curie is homoseksueel oftewel ‘van de parochie’. Twee groepen gays staan tegenover elkaar met getrokken messen. Een groep die homovriendelijk is en de andere is homofoob. De eerste groep pleit voor een soepele benadering van de maatschappelijke evoluties op moreel vlak (anticonceptie, de communie voor gescheiden katholieken, homofilie, seks voor het huwelijk) en de tweede groep ijvert voor een strenge inkleuring van de kerkelijke doctrines. Martel schetst verscheidene ‘hardliners’ waarvan met zekerheid is geweten dat ze zelf homo zijn, een actief dubbelleven leiden en tegelijkertijd des te strenger naar buiten uit de ‘zonde van homoseksualiteit’ scherp veroordelen en fervent bestrijden. Vaak gaat het om hooggeplaatsten die luxueus wonen en feesten, genieten van hun aanpreektitels en vinden dat zij de ware verdedigers van het instituut zijn. Waarom zo homofoob? Omdat ze de aandacht van henzelf willen afleiden? De auteur – zelf homo en geen verdediger van het geloof zoals Karel Martel – vermoedt een dergelijke verklaring daarin gesteund door talloze journalisten, Vaticaan-watchers en leden van de curie zelf. Roddelzucht, ijdelheid, en biechtdrift vormen in dit boek de basis van vele getuigenissen. Toch ook diverse geestelijken die het echt wel hebben gehad met dit immorele systeem dat zich verder kenmerkt door chantage en corruptie. Voor hen veel warmte van de auteur.

Je moet als lezer wel enig uithoudingsvermogen hebben om deze turf uit te spitten. Alhoewel Martel wil aantonen dat het geen verzinsels zijn door een variëteit aan verhalen en achtergronden, had het boek wel wat afgeslankt mogen worden bij de eindredactie. Op bepaalde momenten gaat het wel wat ver om bijvoorbeeld een kardinaal Burke die hij niet geïnterviewd krijgt neer te zetten als een verwijfde narcist omdat hij een ‘cappa magna’ (de lange kardinaalssleep) placht te dragen. Natuurlijk is dit Amerikaans boegbeeld van Rechts en vriend van Steve Bannon publiekelijk een uitgesproken tegenstander van Paus Franciscus voor wie de schrijver het met veel warmte opneemt. Het toedekken van seksueel misbruik bij jongeren vormt eerder een nevenverschijnsel dan de hoofdzaak binnen het geheimzinnig labyrint dat het Vaticaan steeds is gebleven. In de huidige wereld zijn heel wat deugden ondeugden geworden. In ‘Sodoma’ blijft de ondeugd ten alle prijs binnenskamers.

En de pausen? Paulus VI – Giovanni Montini (1963-1978) was een minzaam kunstminnaar. Daarnaast zou hij hebben samengewoond met een minnaar. Zijn grootste inschattingsfout was het veroordelen van de anticonceptiva in de jaren 70 met een Encycliek ‘tegen de pil’. Heel wat gelovigen keerden toen hun rug toe naar de kerk. Net als de meeste belezen geestelijken in die tijd was hij erg beïnvloed door de Franse auteur Jacques Maritain die een genereus katholicisme bepleitte waarin kuisheid en onthouding centraal stonden. De ‘vriendschapsliefde’ tussen 2 mannen was uiteraard niet vleselijk. Johannes Paulus II – Karol Wojtyla (1978-2005) haalde als Pool vooral het Oostblok-communisme mee onderuit, was populair in brede lagen van de bevolking, maar was zich veel minder bewust van wat er zich om hem heen in de kerkelijke hiërarchie afspeelde. Tijdens zijn aftakeling (Parkinson) werd staatssecretaris kardinaal Angelo Sodano (goed bevriend met de Chileense sterke man Augusto Pinochet) zelf de sterke man in het Vaticaan. Paus Benedictus XVI – Joseph Ratzinger (2005-2013) was doctrinair-intellectueel invloedrijk als hoofd van de Congregatie voor de Geloofsleer (in de volksmond de Inquisitie) en benoemde als paus flink wat conservatieve kardinalen. Uiteindelijk kon hij niet op tegen het ‘Geheim van het Vaticaan’ en trad ‘onverwacht’ af. De huidige paus Franciscus – Jorge Bergoglio (2013-vandaag) is nooit voorstander geweest van geweld doch stond als Argentijn wel sympathiek tegenover de bevrijdingstheologie. Deze opvatting van christendom hing nauw samen met een neo-marxistische analyse van armoede en leidde tot een priesterlijk verzet tegen mechanismen van uitbuiting. Dit verklaart een deel van de huiver binnen de curie voor deze paus. Anderzijds is de weifelende houding van Franciscus ook laakbaar. ‘Wie ben ik om te oordelen?’ is zo een van zijn uitspraken betreffende homo’s die dus zowel voor- als tegenstanders ontgoochelde.

Een pittig hoofdstuk gaat over de prostitutiewijk Roma Termini waar de geestelijken op zoek gaan naar jonge straatmigranten om er mee te kameren in die buurt of hooggeplaatsten die de jongens naar hun luxueuze appartementen meetronen. De beschrijving van de zielloze zoektocht naar affectie is schrijnend. Even pijnlijk is de carrière van bijvoorbeeld de Colombiaanse aartsbisschop Alfonso Lopez Trujillo. Dit ‘roofdier’ zoals Martel hem omschrijft werkte samen met het drugkartel van Pablo Escobar en hield ervan zijn door ronselaars geleverde prostitués af te ranselen na een neukbeurt. Dat zou ze leren! Nog een voorbeeld van demonisch gedrag is dat van Marcial Maciel, de steenrijke corrupte oprichter van De Legionairs van Christus. Deze succesvolle fanatieke organisatie werd door Maciel met harde hand geleid en bracht naast duizenden seminaristen tevens een pak liefdadigheidscenten binnen. Daarom kon deze Mexicaanse half-heilige zich decennia standhouden. Men schat zijn seksslachtoffers op 200. Op den duur werd hem de ‘straf van het zwijgen’ opgelegd…

Binnen het kader van deze recensie is het onbegonnen werk de veelheid aan straffe ontsporingen toe te lichten. De ontaarde stoet blijft onafgebroken en ongenadig aan je geestesoog voorbijrazen: van de Zwitserse Gardisten die schaamteloos worden opgevrijd tot het mediaschandaal rond ene kardinaal Daniélou die naakt na een hartaanval tijdens een orgasme in een bordeel werd gevonden. De machteloosheid van wie het oprecht goed bedoelt met de Kerk – en dat zijn er gelukkig nog genoeg – gaat gepaard met hun strijdvaardigheid.

Misschien nog dit: in 1051 schreef Petrus Damiani het invloedrijke ‘Het boek van Gomorra’ (Liber Gomorrhianus). Daarin worden alle mogelijke zonden opgesomd. De anus dient volgens de geleerde monnik niet als seksuele opening. Geen sodomie! In ‘Sodoma’ 1000 jaar later nog bijzonder actueel.

‘Sodoma. Het geheim van het Vaticaan’ – Frédéric Martel – uitgeverij Balans/Van Halewyk

Florian Cantor