In communicatief opzicht is de katholieke kerk nooit sterk geweest. Het instituut dat stoelt op een liturgie van gewapend beton, een strikte hiërarchie en rituelen die door de eeuwen heen gezichtsbepalend zijn geweest en gebleven, heeft altijd moeite gehad om in de trein van de moderniteit te stappen.
En communicatie, gezien de huidige technologische revolutie, is een en al moderniteit. De enkele keer dat de kerk zich daaraan waagde, fenomeen Antoine Bodar uitgezonderd, ging het mis. Zo kan ik me een publiciteitscampagne herinneren die op de lachspieren van de automobilist werkte, als hij billboards passeerde met ‘Katholiek, zo gek nog niet’.
Met een optreden in ‘Pauw en Witteman’, naast een lijsttrekker en een olympisch kampioene, nam kardinaal Simonis grote risico’s. Zeker omdat het onderwerp, misbruik van kinderen binnen de kerk, een serieus podium verdiende. Maar moed kan de man niet worden ontzegd. Hij leek ook oprecht en zijn schaamte leek gemeend over al die uitspattingen. Kardinaal Simonis was zichtbaar gedreven als het erom ging publiekelijk een hand in eigen boezem te steken, maar slaagde maar half. Want de uitdrukking die hij gebruikte om de stilte van de kerkhiërarchie te typeren, was verbijsterend: ‘Wir haben es nicht gewusst’.
Dit was geen slip of the tongue, maar een ingestudeerde shockformule om de kijkers ontvankelijk voor zijn uitleg te maken. Simonis zei dat hij wist hoe ‘beladen’ deze woorden waren. Klaarblijkelijk niet helemaal, en de formule werkte onmiddellijk averechts. Met deze woorden legde de kardinaal min of meer bewust een link tussen de Holocaust en het misbruik van kinderen. Niet slim en voor velen schokkend. Simonis had moeten weten dat deze formule vaker wordt gebruikt om het tegenovergestelde uit te drukken. Dus ‘we hebben het niet geweten’ betekent in feite ‘we wisten het wel maar deden alsof onze neus bloedde’. Het wordt meestal honend gebruikt om hypocrisie of passieve medeplichtigheid te hekelen.
Wat dit nog erger maakt, is dat juist de hypocrisie, stilte en passiviteit van het Vaticaan tijdens de Holocaust nog steeds onderwerp is van polemiek en verdenkingen. Hoe kan een man van kerkelijk gezag als Simonis een dergelijke verkeerde inschatting maken?
Een ander punt dat mij tegen de borst stuitte, was de onderbouwing van zijn afwijzing van het celibaat. Volgens Simonis levert het loslaten van de seksuele onthouding meer nadelen dan voordelen op voor de kerk. Dan zou de ‘huwelijksproblematiek binnen het ambt’ niet te overzien zijn. Getrouwde priesters zouden snel gescheiden priesters worden, en daarvoor hadden Scandinavische protestanten hun rk-broeders eerder gewaarschuwd. Hiermee plaatste Simonis, alweer onbewust naar ik aanneem, echtscheidingen op een ernstiger niveau dan kindermisbruik. Dank daarvoor, in naam van de 42 procent van de getrouwde Nederlanders (in België 71 procent) die jaarlijks hun huwelijk laten ontbinden. Hoe sympathiek ik de poging van Simonis vind om namens de rk-kerk schuld te bekennen, zijn optreden was soms pathetisch en bij vlagen wereldvreemd.
Onze dank aan Sylvain Ephimenco en de krant Trouw voor hun toelating tot overname van deze column.
**
Titel van dit artikel in het ‘tScheldt Archief: 950 Ephi
**
